Böyük Qayıdışa yaşıl dəstək
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə “yaşıl enerji” zonasının yaradılması məqsədilə bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə ilə bağlı ciddi işlər görülməkdədir
Alternativ və bərpa olunan enerji istehsalı dünyada geniş şəkildə tətbiq edilir. Bu məsələ öz növbəsində Azərbaycanda da prioritet hedab olunur. Çünki Azərbaycanın yerləşdiyi coğrafi mövqeyi və əlverişli iqlim şəraiti imkan verir ki, ekoloji baxımdan təmiz sayılan alternativ və bərpa olunan enerji istehsalı edilsin.
Bu istiqamətdə artıq ciddi işlər görülüb. Ölkəmizdə alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri istismara cəlb etməklə enerji resurslarından istifadənin səmərəliliyini yüksəldilib. Azərbaycan özünün alternativ enerji mənbələrini yaradıb. Bu sahəyə həm yerli, həm də xarici özəl şirkətlər cəlb edilib. Hətta Azərbaycanın işğaldan azad olunan ərazilərində “yaşıl enerji”nin tətbiqinə xarici investorların marağı artıb.
Artıq Azərbaycan alternativ və bərpa olunan enerjinin təkcə istehsalçısı deyil, eyni zamanada ixracatçısına çevrilməkdədir. Dekabrın 17-də Buxarestdə “Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan Hökumətləri arasında yaşıl enerjinin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Saziş”in imzalanması bunu tam deməyə əsas verir. Bu sazişin imzalanması mərasimi ilə bağlı plenar iclasda Prezident İlham Əliyev çıxış edib və Sazişin yaşıl enerji dəhlizinin yaradılması istiqamətində atılan mühüm addım olduğunu bildirib: “Bu gün biz Avropaya digər enerji körpüsünü salmağa başlayırıq. Ölkəmiz Avropanın mühüm elektrik enerjisi, əsasən, yaşıl enerji təchizatçısına çevrilməyi planlaşdırır. Azərbaycanın bərpaolunan enerji potensialına gəldikdə, quruda külək və günəş enerjisinin həcmi 27 qiqavatdan çoxdur, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda isə külək enerjisi 157 qiqavat təşkil edir”.
Bu gün işğaldan azad edilmiş ərazilərdə “yaşıl enerji” zonasının yaradılması məqsədilə bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə ilə bağlı ciddi işlər görülməkdədir. Ötən ilin mayında cənab Prezident tərəfindən “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərində “yaşıl enerji” zonasının yaradılması ilə bağlı tədbirlər haqqında” sərəncam imzalanıb. Prezident İlham Əliyev çıxışlarında azad olunmuş ərazilərin “yaşıl enerji” zonasına çevriləcəyini dəfələrlə bildirib. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Aşqabad şəhərində keçirilən 15-ci Zirvə Toplantısındakı çıxışında Prezident İlham Əliyev deyib: “Mən azad olunmuş Qarabağı və Şərqi Zəngəzuru “yaşıl enerji” zonası elan etmişəm. Azad olunmuş ərazilərin təsdiqlənmiş potensialı 7200 meqavat günəş və 2000 meqavat külək enerjisi təşkil edir”.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə “yaşıl enerji” zonasının yaradılması işi planlı şəkildə həyata keçirilir. “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışına dair I Dövlət Proqramı”ında bu istiqamətdə həyata keçililəcək işlər qeyd edilib. Nəzərə çatdıraq ki, Dövlət Proqramında işğaldan azad edilmiş ərazilərdə aparılmış bərpa-quruculuq işləri və mövcud vəziyyət, nail olunması hədəflənən məqsədlər və onlara uyğun hədəf göstəriciləri, Dövlət Proqramının prioritet istiqamətləri, əhalinin doğma torpaqlarına geri qayıdışı məsələləri, gözlənilən nəticələr, ehtimal edilən risklərin idarə olunması, müvafiq vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün maliyyələşmə mənbələri və həyata keçiriləcək tədbirlər öz əksini tapmışdır. Dövlət Proqramının hazırlanmasında mütərəqqi beynəlxalq təcrübə, bu sahədə strateji inkişaf tendensiyaları, işğaldan azad edilmiş ərazilərin sosial-iqtisadi potensialı və dünya iqtisadiyyatının müasir çağırışları nəzərə alınmışdır. Dövlət Proqramının əhatə dairəsini Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarına daxil olan ərazilər təşkil edir.
Dövlət Proqramında nəzərdə tutulan tədbirlər strateji hədəf göstəricilərinə uyğun olaraq 2026-cı ilədək həyata keçiriləcək. Bu baxımdan ətraf mühitin tarazlığının inkişafı da nəzərə alınıb. Bunun üçün ətraf mühitin mühafizəsi təmin olunacaq. Həmçinin təbii ehtiyatlardan effektiv istifadə ediləcək. Bütün bunlarla yanaşı, bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi, “Ağıllı şəhər”, “Ağıllı kənd” və “Yaşıl enerji zonası” konsepsiyalarının tətbiqinin təşviqi nəzərdə tutulub. Ümumiyyətlə, Dövlət Proqramı çərçivəsində Böyük Qayıdışla bağlı müəyyən olunmuş prioritet vəzifələrə bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadəyə əsaslanan “yaşıl” texnologiyaların tətbiqi ilə “yaşıl enerji” zonasının yaradılması da daxildir. “Yaşıl enerji” zonasının yaradılması çərçivəsində elektrik enerjisi dəyər zəncirinin hər bir həlqəsində “yaşıl texnologiya”lardan və “yaşıl enerji” potensialından texniki və kommersiya əlverişliliyi nəzərə alınmaqla istifadə ediləcəkdir. Ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələrindən istifadə üzrə zəruri infrastrukturun yaradılması təmin ediləcək.
Gördüyümüz kimi, dövlətimizin başçısının birbaşa təşəbbüsü və tapşırıqları ilə erməni işğalından azad olunmuş ərazilər nəinki bərpa edilir, eyni zamanda orada “Yaşıl enerji” zonası yaradılır. Bütün bunlar da bölgənin təbii potensialından istifadə etməklə gələcək inkişafına və Böyük Qayıdışa imkan yaradır.
Rüstəmova Aybəniz Vilayət qızı, Avrasiya Universitetinin Humanitar fənlər və regionşünaslıq kafedrasının müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent