Etibarlı və strateji tərəfdaşlıq
Bildiyiniz kimi, 2022-ci ilin 18 iyul tarixində Avropa İttifaqının xarici məsələlər üzrə Avropa Komissiyasının Prezidenti xanım Ursula Fon der Lyanen Azərbaycna səfər etmiş, Prezident İlham Əliyev görüşdükdən sonra tərəflar bəyanatla çıxış etmişdir. Azərbaycan Prezidenti bildirmişdir ki, Azərbaycan enerji sahəsində Avropa Komissiyası ilə on beş ildən artıqdır əməkdaşlıq edir. 2006-cı ildə Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında “Anlaşma Memorandumu” və 2011-ci ildə “Cənub Qaz Dəhlizi ilə bağlı Birgə Bəyannamə” imzalanmışdır.
Birgə bəyanatda qeyd olunmuşdur ki, Azərbaycanın başlatdığı və Avropa İttifaqının dəstəklədiyi enerji layihələri Avropanın enerji xəritəsini tamamilə dəyişikliyə məruz qoymuşdur. Bu dəyişiliklər əvvəlcə neft hasilatı sonra isə, qaz hasilatı ilə əlaqədar gündəmə gəldi. Xəzər dənizini Qara dəniz və Aralıq dənizi ilə birləşdirən neft kəməri çəkildi. 3500 kilometr uzunluğu olan Cənub Qaz Dəhlizi boru kəməri sistemlərini inteqrasiya etdi və bununla Azərbaycanın təbii qazı Avropa qitəsinə çatdırılmağa başlanıldı. İki ildən az müddət ərzində Cənub Qaz Dəhlizi tam gücü ilə fəaliyyət göstərir.
Rusiyanın Ukraniyaya hərbi müdaxiləsindən sonra Avropada enerji təhlükəsizliyi məsələləri bu gün heç zaman olmadığı qədər önəm qazanmışdır. Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında enerji sahəsində uzunmüddətli, proqnozlaşdırılan və çox etibarlı əməkdaşlıq əlaqələrinin mövcudluğu böyük əhəmiyyətə malikdir.
Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında bir çox sahələri əhatə edən, o cümlədən neft, qaz və bərpaolunan enerji mənbələrini, hidrogeni, enerji səmərəliliyini və digər məsələləri nəzərdə tutan enerji dialoqu mövcuddur. Azərbaycanda bərpaolunan enerjinin istehsalı sahəsində böyük potensial Avropa İttifaqı tərəfindən artıq yüksək dəyərləndirilir. Külək və günəş enerjisinə sərmayə qoyuluşu prosesi gedir.
Aparılmı şhesablamalar göstərir ki, Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun azad olunmuş ərazilərində Günəş və külək enerjisinin potensialı 9200 meqavatdır. Xəzər dənizində külək enerjisinin potensialı 157 qeqavata bərabərdir. Növbəti illər ərzində istifadəyə veriləcək yeni qaz yataqları da mövcuddur. Azərbaycanda bərpaolunan enerjidən daha çox istifadə edilmə nəticəsində ixrac üçün daha kifayət qədər qaz ehtiyatı yaranacaqdır.
Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında imzalanmış Memorandum gələcək əməkdaşlığımızın yol xəritəsidir. Planlaşdırılmış bütün məsələlər icra olunmuşdur. Azərbaycanın coğrafi mövqeyini və müasir daşımalar infrastrukturunu nəzərə alaraq, şəbəkənin qurulması üzərində daha fəal çalışmalıyıq. Xəzərin qərb sahilində Azərbaycanın Xəzərdə ən iri ticarət donanması, müasir infrastruktur, gəmiqayırma imkanları, yeni dəniz limanı, bütün qonşularla birləşdirən dəmir yolları vardır.
Əməkdaçlığın səmərəliliyini daha da artıqmaq üçün Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında yeni saziş üzərində iş aparılır və hazırlıq işlərinin gələn ay başa çatdırılması planlaşdırılmışdır. Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin böyük gələcəyi vardır. Şərq Tərəfdaşlığı Proqramı çərçivəsində ikitərəfli qaydada işlər aparılır. Avropa İttifaqı Azərbaycan üçün əsas ticari tərəfdaşdır və ticarət dövriyyəsinin artırılması tərəflərin iqtisadi maraqları dairəsindədir.
Qasımov Səyavuş Kamran oğlu, Avrasiya Universitetinin Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent